Nghệ Thuật Hội Hoạ Đơn Sắc Trắng Đen của hoạ sĩ Trịnh Cung
Bài nói chuyện trong buổi triển lãm tranh của Trịnh Cung
Khi mới nghe cái từ “Đơn Sắc Trắng Đen” trong nghệ thuật hội hoạ, chắc hẳn bạn sẽ thấy lạ. Tại sao Đơn Sắc là một màu lại đi với Trắng và Đen là hai màu, có vẻ mâu thuẫn rối rắm quá phải không các bạn? Sao không gọi nôm na là Tranh Trắng Đen cho dễ hiểu? Thực ra cuộc sống chúng ta, tự nó đã rối rắm và phức tạp lắm rồi, mà các hoạ sĩ khi dùng màu sắc và cây cọ để diễn tả ý tưởng hay cảm xúc của họ về cuộc sống cho chúng ta xem bằng hội hoạ, không phải dễ để có thể hiểu được hay đoán biết hoạ sĩ vẽ cái gì. Nếu không nhờ ngôn ngữ và những thuật ngữ chuyên môn để gọi hay phân loại, chúng ta như đi trong sương mù mà không tìm được lối ra. Theo tôi, nếu chúng ta hiểu hơn về thuật ngữ hội hoạ, chúng ta ít nhất cũng có vài đầu mối mà phăng ra đường đi trong bể sương mù ấy.
Trước hết, “Nghệ thuật hội hoạ Đơn Sắc” tức “Black and White Monochrome”, là một mảng nghệ thuật rất độc đáo của hội hoạ.
Trong khoa học, có hai thứ ánh sáng là ánh sáng trắng và ánh sáng đơn sắc. Ánh sáng trắng là ánh sáng mà khi nó đi qua 1 lăng kính, nó bị khúc xạ về phía đáy của lăng kính, và bị phát tán thành nhiều chùm sáng khác nhau có màu như đỏ, cam, vàng, lục, lam, chàm, tím, gọi là quang phổ. Các ánh sáng này chỉ có một màu gọi là ánh sáng đơn sắc. Một thí dụ điển hình của ánh sáng đơn sắc là các màu của “Cầu vồng” khi bầu trời sau cơn mưa mà có nắng. Ánh sáng mặt trời khi chiếu qua mây còn đọng những giọt mưa, thì những giọt nước chính là lăng kính nên ánh sáng trắng của mặt trời sẽ bị phát tán thành các chùm màu quang phổ. Các màu đó chính là ánh sáng đơn sắc, chỉ có một màu, mà nếu đi qua lăng kính nó sẽ không phát tán ra màu nào khác được.
Không nghiêm ngặt như trong định nghĩa của Khoa Học, “Ánh sáng Đơn Sắc trong nghệ thuật hội hoạ” được định nghĩa rộng và sử dụng thoáng hơn là chỉ một màu. Các hoạ sĩ pha màu theo các sắc độ đậm hay nhạt trong một tông màu. Tỷ như trong một tông màu đỏ thì người hoạ sĩ có thể cho them màu đen hoặc trắng để tạo ra các màu đỏ từ đậm đến nhạt. Đặc biệt là tông màu xám, khi đi đến màu đậm nhất sẽ thành màu đen, và nhạt từ từ để đi đến màu trắng. Do đó hội hoạ hay nhiếp ảnh trắng đen chính là ứng dụng của thang màu xám tức Grey Scale.
Một bức tranh Đơn Sắc Trắng Đen là một bức tranh được phối các màu đậm nhạt trong vùng ánh sáng như trong hình trên. Cách phối màu này được sử dụng để thu hút sự chú ý và tạo sự tập trung vào đối tượng chính của bức tranh khiến người xem không bị chi phối bởi các màu khác. Ngược lại người xem bị lôi cuốn mãnh liệt vì sự tương phản giữa các tông màu đậm nhạt.
Là một công cụ hữu hiệu, tranh Đơn Sắc truyền tải được sự đơn giản, rõ ràng, yên bình, tinh khiết hoặc các ý nghĩa khác. Một bức tranh Đơn Sắc thường bắt một họa sĩ làm việc nỗ lực hơn với các sắc thái, độ tương phản, bố cục và đường kẻ. Tranh Đơn Sắc không bị ràng buộc bởi phong cách nên dùng Đơn Sắc trong một hoạ phẩm hiện thực hay trừu tượng đều giúp cho người nghệ sĩ lột tả được cảm xúc và ý tưởng của họ một cách rất mạnh mẽ. Giữa thế kỷ 20, có những hoạ sĩ đã từ bỏ thế giới màu sắc và từ chối việc sử dụng nhiều màu sắc trong các tác phẩm của họ, để chỉ vẽ tối giản trong nghệ thuật đơn sắc. Các nghệ sĩ trừu tượng nổi tiếng với những bức tranh đơn sắc gồm có Kazmir Malevich, Yves Klein, Ad Reinhardt, và Group Zero, v..v
Ngày nay, tại Hoa Kỳ, có một hoạ sĩ lão thành Việt Nam là Trịnh Cung đã can đảm từ bỏ thế giới màu sắc mà ông rất yêu thích trong 56 năm qua để đi ngược về các thời kỳ đầu của nghệ thuật nhân loại mà thử nghiệm lối vẽ Hiện Thực Trắng Đen.
Tại sao ông chọn Trắng Đen ? Đơn Sắc Trắng Đen là một phong cách lôi cuốn người xem nhìn trực diện vào đối tượng chủ thể. Thế thì đối tượng chủ thể trong tranh của Trịnh Cung lần này là ai? Là chính bản thân tác giả và gia đình của ông. Tại sao ông chọn chủ nghĩa Hiện Thực? Vì tranh Hiện Thực là những bức tranh chân thực, sống động, quen thuộc về cuộc sống, về môi trường xã hội xung quanh. Ông chọn phong cách Hiện Thực vì sự thật trần trụi của cuộc sống di dân những ngày đầu khi ông bước chân đến Hoa Kỳ đã là một cú shock đánh thẳng vào tâm tư người hoạ sĩ đã thành danh từ lâu trên quê hương Việt Nam của mình. Sự khủng hoảng tinh thần, những khó khăn vật chất, những va chạm do văn hoá khác biệt đã tạo sự dồn nén chồng chất và thách thức lên đôi vai người nghệ sĩ luống tuổi này. Ông chỉ còn cách phấn đấu và giải toả chính mình bằng đôi tay chuyên nghiệp tài hoa tung ném sơn dầu lên bố mà sáng tác. Theo ý riêng của tôi, việc ông chọn phong cách hiện thực để kể lại câu chuyện di dân của đời mình là một quyết định sáng suốt và tuyệt vời nhất. Những sự thật đời thường trần trụi và rõ ràng như trắng và đen nên Hiện Thực Trắng Đen đã chuyên chở rất đầy đủ và hữu hiệu tâm sự của ông.
Ông đã thể hiện chính mình và gia đình đang sống tại vùng Little SG, trong một bút pháp kinh điển học từ trường lớp. Đồng thời, ông cũng miêu tả không gian và nhân vật mang tính biểu trưng cho xã hội tại vùng Bolsa, những nhân vật có thật mà tác giả bắt gặp trên đường phố và các vùng lân cận mỗi dịp ông đi qua. Các bức này đều mang tính truyện về đời thường của người Việt tỵ nạn, vừa có thăng tiến, vừa có bất hạnh, vừa có lòng nhẫn nại trong một diễn cảm thâm trầm đôi khi có chút trào lộng. Có lẽ ông chọn cách vẽ này vì nó gần gũi với văn học. Văn học không dùng màu, chỉ toàn con chữ nhưng vẫn cho người đọc một bức tranh hiện thực rất sống động. Đặc biệt hơn nữa ông lại vẽ hàng loạt tranh có cùng 1 nội dung như một cuốn tiểu thuyết mà mỗi bức là một chương kết dính với nhau như có mắt xích. Điểm nổi trội hơn là ông dùng sơn dầu để vẽ Đơn Sắc Trắng Đen. Điều này hầu như các hoạ sĩ tỵ nạn chưa ai từng làm. Những tông màu đậm nhạt từ đen đến trắng đã thay thế cho các màu xanh, đỏ, tím, vàng mà chúng ta thường thấy
Vả lại ngày nay trong ký ức người tỵ nạn vẫn còn nhớ và yêu những tấm ảnh trắng đen của các nhiếp ảnh gia nổi danh trước 75 như Cao Đàm, Trần Cao Lĩnh, Phạm văn Mùi. Khi quay lại những thước phim những ngày đầu đặt chân lên đất mới, quay cuồng trong cuộc sống tất bật, khó khăn của người tỵ nạn di dân, chắc ai cũng thấy mình trong ấy. Màu sắc nổi bật của các nhân vật đều đen đủi, cũ kỹ và tiêu điều nhưng đôi mắt thì sáng rực hy vọng ở một bến bờ tự do.
Trịnh Thanh Thủy
Nguồn: https://damau.org/60502/nghe-thuat-hoi-hoa-don-sac-trang-den-cua-hoa-si-trinh-cung
0 Bình luận