Cuộc Phiêu Lưu Của Marie Đệ Nhất Quốc Vương Xứ Sedang – Lời Nói Đầu | Lê Nguyễn

Câu chuyện “một người Pháp làm vua ở Tây Nguyên” từng được một vài sách báo nhắc đến, song hầu như chưa có ai miêu tả một cách đầy đủ về cuộc đời của một nhân vật đã từng khuấy động xã hội Việt Nam và xã hội châu Âu vào những năm cuối cùng của thập niên 1880. Quyển sách mà các bạn đang có trong tay là sự thể hiện lòng mong mỏi vẽ lại một cách tương đối rõ nét hình ảnh một kẻ sống đời lang bạt, thỏa chí phiêu lưu và từng làm cho chính quyền thực dân Pháp phải nhiều phen điên đảo.
Nhân vật chính trong câu chuyện có tên đầy đủ là Auguste Jean-Baptiste Marie Charles David, về sau các sách báo thường viết với cái tên Marie-David de Mayréna, sinh ngày 31.1.1842 tại Toulon, Pháp, con trai của một sĩ quan thủy quân lục chiến. Y sung vào quân ngũ rất sớm và vào năm 20 tuổi (1862) đã có mặt trong đạo quân viễn chinh Pháp tại Nam Kỳ.

Giải ngũ năm 1868, trở về Pháp, lập gia đình và tái ngũ trong trận chiến tranh Pháp-Phổ năm 1870, rồi lại giải ngũ sau khi chiến tranh kết thúc, Mayréna chọn cuộc sống lang bạt rày đây mai đó và cuối cùng quay trở lại Việt Nam năm 1885.

Cuộc gặp giữa y và Toàn quyền Đông Dương đầu tiên Constans làm thay đổi hẳn cuộc sống của y. Y nhận lãnh một sứ mạng vô cùng nặng nề, song với bản chất hiếu động, thông minh, hoạt bát, kèm theo ít nhiều giảo hoạt, y đã thành công trong việc tập hợp các sắc tộc trên cao nguyên miền Trung dưới ngọn cờ của Pháp.

Song cuộc sống có những bất ngờ không ai lường trước được. Sự thay thế nhân sự trong chức vụ Toàn quyền Đông Dương kéo theo sự thay đổi chính sách của thực dân Pháp, biến Mayréna từ một kẻ có công trở thành kẻ tội đồ. Sau một chuyến công du Lào và Thái Lan không thành công, y trở về “vương quốc” nhìn thấy sự đổ vỡ được báo trước, người vợ đầu ấp tay gối qua đời, các giáo sĩ quay lưng vì sợ đụng chạm với bộ máy cầm quyền …

Để vượt qua khó khăn và kiếm sống, Mayréna phải rời bỏ “vương quốc” của mình, phiêu dạt ở Hải Phòng, Hà Nội, Hong Kong, rồi Paris (Pháp), Bruxelles (Bỉ), lợi dụng sự ngây thơ và tính hám danh hám lợi của xã hội trưởng giả để sống qua ngày.

Qua câu chuyện về David de Mayréna, người đọc sẽ rơi vào một loạt tâm trạng hỉ, nộ, ái, ố tiếp nối, đan xen nhau. Ta có thể khinh bỉ trước những hành vi giảo hoạt của y nhằm đạt được mục đích tối hậu, bất bình nhìn thấy y trở thành nạn nhân của một chính sách thiếu nhất quán của Phủ Toàn quyền Đông Dương, bật cười trước trò đời nhố nhăng của đám trưởng giả học làm sang thời nào cũng có, và se lòng trước cái chết cô đơn của y trên một hòn đảo nghèo nàn và xa vắng.

Câu chuyện về David de Mayréna được kể lại sau gần 40 năm kể từ cái chết của y, các tài liệu không đồng nhất về nhiều chi tiết có tính minh họa, song vẫn trùng hợp nhau về những nét chính trong cuộc đời nhiều sóng gió của y. Trong những tài liệu phổ biến vào thập niên 1920, gần gũi với người đọc và phổ biến hơn cả có lẽ là tác phẩm của Maurice Soulié nhan đề “Marie Ier – Roi des Sedangs – 1888-1890” (Marie đệ nhất – Quốc vương của người Sedang – 1888-1890) xuất bản tại Paris năm 1927 và hai số chuyên đề 1 và 2 của Tập san Đô thành Hiếu cổ (BAVH) cùng năm 1927. Dù là trên tập san BAVH hay trong tác phẩm của Soulié, phần chính của câu chuyện có độ khả tín khá cao, vì chúng được dựa phần lớn vào những văn kiện chính thức của chính quyền thực dân Pháp, những thư từ liên lạc của các giáo sĩ Cơ Đốc giáo và báo chí đương thời, tức là những văn kiện mà người đọc có thể dễ dàng kiểm chứng.

Một điều khá thú vị là câu chuyện về David de Mayréna có sức thu hút mạnh mẽ đối với một trong những nhân vật lừng danh trong văn học cận đại của Pháp. Đó là văn hào André Malraux (1901-1976), tác giả của “La condition humaine” (Thân phận con người), và từng là Bộ trưởng Thông tin rồi Bộ trưởng Văn hóa Pháp những năm 1959-1969. Malraux gọi Mayréna là “fantôme de gloire” (ảo ảnh vinh quang); nhân vật Perken trong tác phẩm La voie royale (Con đường đế vương) của ông là bản sao của Mayréna; trong một tác phẩm chưa hoàn thành nhan đề Le Règne du Malin (Sự thống trị của quỷ), Malraux cũng dành nói về Mayréna.

***
Như vừa trình bày ở trên, nội dung tập sách này dựa chủ yếu vào tác phẩm của Soulié và Tập san BAVH, đồng thời có sự tham khảo, chắt lọc từ nhiều nguồn tư liệu khác ở các sách báo phát hành sau thập niên 1920. Bên cạnh đó, tác giả cũng lồng vào thời điểm xảy ra câu chuyện những sự kiện lịch sử được ghi chép từ chính sử Việt Nam, từ các văn kiện chính thức của chính quyền thực dân Pháp, cùng các tư liệu bán chính thức hay phi chính thức của các cây bút nước ngoài, để bạn đọc có một cái nhìn rộng hơn về các sự kiện và nhân vật lịch sử sống tại Việt Nam vào các thập niên 1860 -1870-1880, có liên quan ít nhiều đến câu chuyện. Một số văn kiện gồm công văn, thư tín, bài báo có giá trị về mặt tư liệu và lịch sử được viết tỉ mỉ, không tiện lồng vào câu chuyện chính, chúng tôi dịch trọn và xếp trong phần phụ lục để độc giả có thêm tư liệu hầu bổ sung và đối chiếu với phần chính.

Mong muốn thì nhiều, song khả năng có giới hạn, dám mong bạn đọc chỉ cho những chỗ sai sót để chúng tôi bổ chính trong những lần tái bản sau.

Trân trọng
Lê Nguyễn
12.2018

Nguồn: Trang FB của Lê Nguyễn

Cuộc Phiêu Lưu Của Marie Đệ Nhất Quốc Vương Xứ Sedang – Lời Nói Đầu

Bài Cùng Tác Giả:

0 Bình luận

Bình Luận